Hướng Dẫn Sử Dụng Thiết Bị Trợ Thở SCBA An Toàn & Hiệu Quả

Trong môi trường làm việc nguy hiểm như cứu hỏa, cứu hộ hoặc các khu công nghiệp độc hại, thiết bị trợ thở SCBA là công cụ không thể thiếu để bảo vệ đường hô hấp của người lao động. Tuy nhiên, việc sử dụng SCBA hiệu quả không chỉ phụ thuộc vào thiết bị mà còn yêu cầu người sử dụng hiểu rõ nguyên lý hoạt động và cách bảo quản.

Bài viết dưới đây giúp bạn hiểu rõ hơn về cách sử dụng thiết bị trợ thở SCBA an toàn, đầy đủ và chi tiết nhất, phù hợp cho cả lính cứu hỏa, công nhân công nghiệp đến đội ngũ cứu hộ chuyên nghiệp

Thiết bị trợ thở SCBA là gì?

Thiết bị trợ thở SCBA là viết tắt của cụm từ Self-Contained Breathing Apparatus, tạm dịch là “bộ máy thở có nguồn khí độc lập”. Đây là thiết bị được thiết kế nhằm cung cấp không khí sạch cho người sử dụng trong môi trường thiếu oxy hoặc chứa khí độc hại. 

Thiết bị hỗ trợ thở SCBA cung cấp khí từ bình chứa riêng biệt

Không giống với các loại mặt nạ lọc khí khác, SCBA sẽ cung cấp nguồn khí từ bình chứa riêng biệt, thường là bình khí nén không phụ thuộc vào môi trường xung quanh. Chức năng của SCBA là cung cấp oxy hoặc không khí sạch cho người dùng; ngăn chặn các chất độc hại, khói bụi và bảo vệ sức khỏe, tính mạng trong tình huống khẩn cấp.

Một bộ SCBA tiêu chuẩn thường bao gồm các bộ phận chính sau

- Bình khí SCBA là nơi chứa khí nén (không khí sạch hoặc oxy), có dung tích và áp suất khác nhau tùy theo mục đích sử dụng.

- Mặt nạ SCBA (Full Face Mask) che kín toàn bộ mặt, đảm bảo người dùng chỉ hít khí sạch từ bình.

- Van giảm áp SCBA giúp điều chỉnh áp suất khí từ bình xuống mức phù hợp để hít thở.

- Dây đeo và giá đỡ lưng giúp người dùng mang thiết bị trên lưng như một ba lô, dễ dàng di chuyển.

- Đồng hồ áp suất giúp theo dõi lượng khí còn lại trong bình.

- Van điều khiển (Demand Valve) tự động cung cấp khí khi người dùng hít vào, tiết kiệm khí nén. 

Mỗi bộ phận đều đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc đảm bảo an toàn và hiệu quả sử dụng.

Các loại thiết bị trợ thở SCBA

Thiết bị trợ thở SCBA được phân loại dựa trên cấu tạo hệ thống tuần hoàn và cách cung cấp khí. Việc hiểu rõ từng loại SCBA giúp người dùng lựa chọn phù hợp với tính chất công việc và môi trường sử dụng, đảm bảo an toàn tối đa trong quá trình làm việc.

SCBA mạch kín

SCBA mạch kín (Closed-circuit SCBA) loại thiết bị tái chế lại khí thở. Không khí được hít vào sau khi đã được lọc CO₂, bổ sung oxy và đưa trở lại cho người sử dụng. Thường được gọi là “thiết bị tái sinh khí thở”

Thiết bị trợ thở SCBA mạch kín

Đặc điểm:

- Thời gian sử dụng dài (có thể lên đến 4 giờ).

- Thích hợp cho môi trường làm việc liên tục, kéo dài như khai thác mỏ, công trình ngầm hoặc cứu hộ trong không gian kín.

- Thiết kế phức tạp, đòi hỏi người dùng đào tạo chuyên sâu.

Ưu điểm: Tối ưu nguồn khí nhờ tái sử dụng không khí thở. Giảm khối lượng bình khí so với thời gian sử dụng.

Nhược điểm: Bảo trì phức tạp, chi phí cao. Không thích hợp cho các tình huống khẩn cấp cần phản ứng nhanh như cháy nổ.

SCBA mạch hở

SCBA mạch hở (Open-circuit SCBA) là loại phổ biến hơn cả, đặc biệt trong ngành cứu hỏa. Không khí sạch từ bình khí SCBA được đưa vào mặt nạ và sau khi người dụng thở ra, khí này được thải trực tiếp ra môi trường.

Thiết bị trợ thở SCBA mạch hở

Đặc điểm:

- Dễ sử dụng, thiết kế đơn giản.

- Thời gian sử dụng ngắn hơn SCBA mạch kín (thường từ 30-60 phút).

- Được sử dụng phổ biến trong chữa cháy, cứu hộ khẩn cấp.

Ưu điểm: Dễ bảo trì và vận hành. Phản ứng nhanh, phù hợp với môi trường nguy hiểm tức thì.

Nhược điểm: Tốn khí do không tái chế khí thở. Thời gian làm việc hạn chế hơn so với mạch kín.

Loại SCBA phổ biến với lính cứu hỏa

Bình SCBA phù hợp lực lượng lính cứu hỏa

Trong lực lượng lính cứu hỏa, SCBA mạch hở gần như là thiết bị tiêu chuẩn bắt buộc phải có trong mỗi lần xuất phát nhiệm vụ. Tình huống đám cháy thường phát sinh khói độc, thiếu oxy và thậm chí có khí CO hoặc hóa chất dễ cháy khiến hô hấp bị tê liệu nếu không có thiết bị bảo hộ. 

SCBA cho lính cứu hỏa thường có các đặc điểm: Bình khí chịu áp suất cao (3000-4500 psi), mặt nạ chống nhiệt và chống va đập, van điều chỉnh lưu lượng phù hợp khi vận động mạnh, hệ thống báo động khi khí gần cạn. Ngoài ra, nhiều bộ SCBA hiện đại còn tích hợp cảm biến chuyển động, chuông cảnh báo khi người dùng bất động quá lâu - một tính năng sống còn trong cứu hỏa hiện đại.

>>> ĐỌC THÊM: Khí Độc Là Gì? Mức Độ Nguy Hiểm & Biện Pháp Bảo Vệ

Hướng dẫn sử dụng thiết bị trợ thở SCBA

Việc sử dụng đúng cách thiết bị SCBA không chỉ giúp người dùng an toàn trong môi trường độc hại mà còn kéo dài tuổi thọ thiết bị và tránh sự cố khi vận hành. Dưới đây là quy trình sử dụng SCBA từng bước.

Hướng dẫn sử dụng SCBA

Trước khi sử dụng SCBA

Trước mỗi lần sử dụng, người dùng cần tiến hành kiểm tra sơ bộ toàn bộ hệ thống để đảm bảo mọi bộ phận hoạt động bình thường:

- Bình khí SCBA kiểm tra áp suất còn lại (thường >=90% áp suất định mức, nếu dưới mức khuyến nghị thì cần thay bình hoặc nạp lại khí.

- Mặt nạ SCBA đảm bảo kính trong, không trầy xước lớn, không rạn nứt, dây đeo còn độ đàn hồi tốt.

- Van giảm áp SCBA kiểm tra độ kín, không rò rỉ khí, phản hồi tốt khi xoay mở.

- Ống dẫn khí và dây nối khố có vết nứt, gãy gập hoặc mòn hở lõi.

- Đồng hồ đo áp suất hiển thị đúng giá trị, kiểm tra so sánh với đồng hồ dự phòng nếu có.

Bên cạnh đó cần kiểm tra tổng thể hệ thống SCBA, khi đeo qua các bước sau.

- Lắp mặt nạ vào hệ thống và thực hiện thử nghiệm kín khí bằng cách bịt đầu hít vào, hít nhẹ để đảm bảo mặt nạ hút sát vào mặt.

- Mở van chính của bình khí và quan sát đồng hồ áp suất, nghe xem có tiền xì hơi bất thường hay không.

- Thử bật và ngắt cung cấp khí bằng van điều khiển, đảm bảo khí được cấp chỉ khi hít vào.

- Bấm còi báo động (nếu có) để kiểm tra chức năng cảnh báo.

Các bước đeo và sử dụng thiết bị SCBA

Việc đeo SCBA đúng cách giúp giảm mệt mỏi khi làm việc, đảm bảo cung cấp oxy liên tục và giữ vững an toàn trong môi trường độc hại.

Đeo mặt nạ thiết bị hỗ trợ thở SCBA

Trang bị bộ dưỡng khí SCBA

- Đặt SCBA trên mặt đất theo chiều đứng thẳng, kiểm tra lần cuối.

- Quỳ hoặc cúi người để xỏ hai tay vào dây đeo vai như đeo ba lô.

- Đứng thẳng dậy và kéo chỉnh dây đeo vai sao cho thiết bị bám sát lưng.

- Gài dây đai hông và siết chặt vừa đủ để cố định thiết bị.

Kết nối và kiểm tra mặt nạ

- Kiểm tra lại mặt nạ một lần nữa, đảm bảo sạch và không có vật lạ bên trong.

- Áp mặt nạ vào mặt, kéo dây đeo lần lượt từ dưới lên trên, siết đều hai bên.

- Kết nối ống dẫn khí từ van cấp khí vào đầu nổi trên mặt nạ.

- Mở van cấp khí để khí bắt đầu lưu thông vào mặt nạ, cảm nhận dòng khí.

Kiểm tra lần cuối trước khi sử dụng

- Đảm bảo tất cả dây đeo được điều chỉnh vừa vặn.

- Kiểm tra áp suất bình khí một lần nữa để đảm bảo đủ thời gian làm việc.

- Nghe thử âm thanh hoạt động của van và đồng hồ.

- Đảm bảo mặt nạ không đọng sương hay mờ.

Tháo thiết bị SCBA sau khi sử dụng

Sau khi hoàn thành nhiệm vụ trong môi trường độc hại, việc tháo và xử lý thiết bị SCBA đúng cách là yếu tố sống còn để đảm bảo an toàn cho người sử dụng, đồng thời duy trì tuổi thọ của thiết bị. Không ít trường hợp người dùng bị nhiễm khí độc còn tồn dư trong mặt nạ hoặc làm hỏng thiết bị do tháo không đúng trình tự.

Thiết bị SCBA an toàn hoàn toàn cần tháo ra sau khi sử dụng

Trước tiên, cần rời khỏi khu vực có khí độc hoặc thiếu oxy đến nơi thông thoáng, an toàn hoàn toàn. Tuyệt đối không tháo thiết bị SCBA khi vẫn còn trong vùng nguy hiểm, kể cả khi cảm thấy không còn mùi hoặc khói.

Tiếp đó, ngắt nguồn cấp khí từ bình, đóng van chính của bình khí SCBA bằng cách xoay theo chiều kim đồng hồ đến khi chặt hẳn. Để dư khí trong ống dẫn tiếp tục chảy ra ngoài mặt nạ trong vài giây.

Sau đó, nới lỏng dây đeo từ trên xuống dưới, lần lượt từ trán, má và cằm. Dùng hai tay nhẹ nhàng kéo mặt nạ ra khỏi mặt theo hướng ra trước và xuống dưới. Tránh để mặt nạ tiếp xúc với bề mặt bẩn hoặc hóa chất, nên đặt ngay vào túi/khay đựng chuyên dụng.

Ngoài ra, còn phải tháo bộ đeo bình SCBA bằng cách nới lỏng dây đai vai và dây đai hông, sau đó từ từ trượt bộ thiết bị khỏi bụng. Đặt thiết bị nằm ngang hoặc dựng đúng đúng cách, tránh va chạm mạnh hoặc để thiết bị tự đổ.

Cuối cùng là kiểm tra lại toàn bộ dụng cụ sau khi tháo để phát hiện hư hỏng do tác động trong quá trình sử dụng hay không và ghi chú lại tình trạng bất thường nếu phát hiện (áp suất bất ổn, tiếng rò khí, mặt nạ bẩn…), chuẩn bị thiết bị để vệ sinh và bảo trì.

Hướng dẫn bảo quản và bảo trì SCBA

Việc sử dụng đúng cách mới chỉ là một nửa công việc khi nói đến hiệu quả của thiết bị SCBA. Để đảm bảo thiết bị luôn trong tình trạng hoạt động tốt, việc bảo quản và bảo trì định kỳ là bắt buộc. Thiết bị SCBA dù hiện đại đến đâu nhưng nếu không được vệ sinh, kiểm tra thường xuyên thì cũng có thể gây nguy hiểm đến tính mạng.

Vệ sinh thiết bị sau mỗi lần dùng

Việc vệ sinh SCBA sau mỗi ca làm việc là điều bắt buộc, giúp loại bỏ bụi bẩn, khói, mồ hôi và vi khuẩn có thể gây hỏng hóc hoặc lây nhiễm.

Vệ sinh mặt nạ SCBA.

Vệ sinh bình khí và dây đeo.

Vệ sinh bộ van và ống dẫn khí.

Lưu trữ thiết bị đúng cách

Sau khi vệ sinh sạch sẽ, thiết bị SCBA cần được lưu trữ trong môi trường thích hợp tránh hỏng hóc và nhiễm bẩn.

Cất thiết bị tại phòng khô ráo, không có ánh nắng trực tiếp.

Tránh đến SCBA gần nguồn nhiệt, hóa chất, dầu nhớt.

Trao hoặc đặt SCBA vào giá đỡ chuyên dụng để tránh va chạm và biến dạng thiết bị.

Không để mặt nạ tiếp xúc trực tiếp với các vật sắc nhọn hoặc các bề mặt gây trầy xước.

Bảo trì định kỳ

Để đảm bảo hoạt động an toàn và tuân thủ quy chuẩn quốc tế, SCBA cần được bảo trì định kỳ theo các cấp độ.

Kiểm tra hằng ngày/tuần (bởi người dùng).

Bảo trì hàng quý/hằng năm (bởi kỹ thuật viên).

Thay thế và nạp khí định kỳ.

Ứng dụng thực tế của thiết bị SCBA

Thiết bị trợ thở SCBA không chỉ là công cụ hỗ trợ hô hấp, là vũ khí sống còn của hàng triệu người lao động mỗi ngày trong những môi trường cực kỳ khắc nghiệt. Nhờ đặc tính độc lập nguồn khí, khả năng bảo vệ tuyệt đối và thiết kế di động, thiết bị trợ thở SCBA trở thành thiết bị tiêu chuẩn trong nhiều lĩnh vực ứng dụng từ dân sự đến quân sự.

SCBA trong lĩnh vực cứu hỏa

Thiết bị trợ thở SCBA ngành cứu hỏa

Trong ngành cứu hỏa, SCBA là thiết bị bắt buộc phải có khi tiếp cận các đám cháy kín, nhà cao tầng, kho hóa chất hoặc không gian ngột ngạt. Khả năng lọc khí độc và chống khói hoàn toàn, lính cứu hỏa có thể tiếp cận hiện trường một cách chủ động, không phụ thuộc vào mặt nạ lọc khí truyền thống vốn không đủ trong môi trường CO, HCN hoặc thiếu oxy.

Các đặc điểm SCBA chuyên dụng cho lĩnh cứu hỏa:

Bình khí áp suất cao cho thời gian hoạt động kéo dài.

Mặt nạ chống nhiệt và chống trầy.

Tích hợp bảo động khi người dùng bất động.

Hệ thống kết nối nhanh để ứng phó trong vài giây.

>>> XEM NGAY: Bình thở SCBA Model T8000

SCBA trong công nghiệp

Trong các ngành công nghiệp nặng, hóa chất, khai khoáng, thiết bị SCBA giúp bảo vệ công nhân khỏi hơi khí độc, bụi mịn trong môi trường xử lý chất thải, tái chế, thiếu oxy trong hầm lò, bể chữa hoặc không gian hạn chế.

SCBA trong công nghiệp bảo vệ công nhân khỏi khí độc

Công nhân bảo trì trong nhà máy điện tử, xử lý nước thải, lọc hóa dầu.

Kỹ sư vận hành trong môi trường có nguy cơ rò rỉ khí hóa học.

Nhân viên vệ sinh bồn bể, silo, bể chứa công nghiệp.

Thiết bị thở SCBA trong công nghiệp thường ưu tiên thiết kế nhẹ, đơn giản và dễ thao tác, tuy không yêu cầu các tính năng nâng cao như trong cứu hỏa.

>>> TÌM HIỂU NGAY: Bình thở SCBA MSA

SCBA trong hoạt động cứu hộ và thảm họa

Đối với lực lượng cứu hộ, thiết bị hỗ trợ thở SCBA đóng vai trò chủ chốt trong các tình huống.

Thiết bị trợ thở SCBA trong hoạt động cứu hộ và thảm họa

Sập hầm, động đất, lở đất: nơi không khí ô nhiễm hoặc thiếu oxy nghiêm trọng.

Sự cố hóa chất: SCBA giúp đội ứng phó tiếp cận nhanh khu vực có khí độc mà không cần nguồn cấp khí bên ngoài.

Tai nạn trong không gian kín như bể chứa nhiên liệu, ống cống, tàu thủy…

SCBA giúp đội cứu hộ duy trì oxy liên tục trong quá trình tìm kiếm người sống sót, đánh giá rủi ro và vận chuyển người bị nạn.

Ngoài những lĩnh vực kể trên, thiết bị trợ thở SCBA còn được sử dụng trong:

- Quân đội: nhiệm vụ đặc biệt trong môi trường sinh hóa học hoặc chiến đầu trong hầm ngầm.

- Hàng hải: kiểm tra khoang tàu, các buồng kín dễ phát sinh khí độc.

- Phòng thí nghiệm: đặc biệt là các lab sinh học cấp độ cao (BSSL-3, BSL-4)

- Dịch vụ bảo trì hệ thống chất thải y tế, công nghệ nano…

Việc hiểu rõ và thành thạo cách sử dụng thiết bị trợ thở SCBA không chỉ là yêu cầu bắt buộc trong môi trường làm việc nguy hiểm mà còn là chìa khóa bảo vệ sức khỏe và tính mạng của người lao động.

Nếu bạn đang tìm kiếm thiết bị SCBA chính hãng, đạt chuẩn quốc tế đi kèm dịch vụ tư vấn và hướng dẫn chuyên sâu thì Bảo Hộ An Toàn Việt là địa chỉ uy tín bạn có thể tin tưởng. Với nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực thiết bị an toàn, An Toàn Việt cung cấp các dòng SCBA chất lượng cao, phù hợp cho từ công nghiệp nhẹ đến cứu hỏa chuyên nghiệp.