Nguyên Nhân Ngộ Độc Thủy Ngân Và Cách Phòng Tránh

Ngộ độc thủy ngân là một trong những mối nguy hại tiềm ẩn nghiêm trọng đối với sức khỏe con người, đặc biệt trong môi trường công nghiệp và sinh hoạt hàng ngày. Dù không phổ biến như các dạng ngộ độc thực phẩm hay hóa chất khác, ngộ độc thủy ngân lại có hậu quả lâu dài, ảnh hưởng đến hệ thần kinh, hô hấp và khả năng phát triển ở trẻ nhỏ.

Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu sâu về biểu hiện của ngộ độc thủy ngân, các loại thủy ngân thường gặp, tác động cụ thể lên cơ thể người, đặc biệt là ngộ độc thủy ngân ở trẻ em. Đồng thời, sẽ hướng dẫn chi tiết cách xử lý ngộ độc thủy ngân, các biện pháp phòng tránh để chủ động bảo vệ bản thân và gia đình.

Ngộ độc thủy ngân là gì?

Thủy ngân là một kim loại nặng độc hại, tồn tại ở nhiều dạng khác nhau. Khi con người tiếp xúc thông qua đường hô hấp, tiêu hóa hoặc tiếp xúc qua da, thủy ngân sẽ xâm nhập vào cơ thể, tích tụ trong các cơ quan như gan, thận, phổi… Quá trình này gọi là ngộ độc thủy ngân là một tình trạng nhiễm độc do hàm lượng thủy ngân vượt mức cho phép trong cơ thể.

Ngộ độc thủy ngân ảnh hưởng đến sức khỏe

Ngộ độc thủy ngân là gì? Hiểu một cách đơn giản thì đó là tình trạng sức khỏe bị ảnh hưởng nghiêm trọng do hấp thụ phải thủy ngân. Tùy vào dạng thủy ngân, thời gian và mức độ tiếp xúc, cơ thể sẽ xuất hiện những triệu chứng khi bị ngộ độc thủy ngân khác nhau.

Đặc biệt, ngộ độc thủy ngân ở trẻ em cực kỳ nguy hiểm vì hệ thần kinh của trẻ đang trong giai đoạn phát triển, rất dễ bị tổn thương lâu dài. Do đó, việc nhận diện đúng triệu chứng ngộ độc thủy ngân, hiểu rõ cơ chế ngộ độc và cách phòng tránh là yếu tố then chốt trong việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Triệu chứng nhiễm độc thuỷ ngân cảnh báo sớm

Phát hiện sớm các dấu hiệu cảnh báo là yếu tố then chốt trong việc giảm thiểu hậu quả của ngộ độc thủy ngân. Tùy thuộc vào loại thủy ngân và cách thực tiếp xúc (hít, nuốt, tiếp xúc qua da), các triệu chứng ngộ độc thủy ngân có thể khác nhau rõ rệt. Điều quan trọng là không được chủ quan khi thấy những biểu hiện của ngộ độc thủy ngân.

Triệu chứng ngộ độc do thủy ngân nguyên tố

Triệu chứng do ngộ độc thủy ngân nguyên tố

Thủy ngân nguyên tố thường tồn tại ở dạng lỏng ở nhiệt độ thường và dễ bay hơi ở môi trường ấm hoặc kín gió. Khi hít phải hơi thủy ngân, con người có thể xuất hiện các triệu chứng khi bị ngộ độc thủy ngân chỉ trong vòng vài giờ đến vài ngày.

Những biểu hiện thường gặp là ho, tức ngực, khó thở; đau đầu, chóng mặt; mệt mỏi kéo dài, giảm trí nhớ; run tay, rối loạn vận động; rối loạn tâm thần, dễ kích động hoặc trầm cảm. 

Với trẻ nhỏ, chỉ cần một lượng hơi thủy ngân nhỏ cũng có thể gây ra ngộ độc thủy ngân ở trẻ em, dẫn đến khó thở, nôn ói, sốt nhẹ hoặc hôn mê trong trường hợp nặng. Lưu ý rằng thủy ngân nguyên tố ít hấp thụ qua đường tiêu hóa nếu nuốt phải nhưng cực kỳ nguy hiểm khi hít phải vì dễ thâm nhập và phổi và máu.

Triệu chứng ngộ độc thủy ngân vô cơ

Các hợp chất thủy ngân vô cơ thường có mặt trong một số loại pin, nhiệt kế, thuốc trừ sâu hoặc các sản phẩm công nghiệp cũ. Khi vào cơ thể qua đường tiêu hóa hoặc tiếp xúc với da, có thể gây tổn thương da, thận và hệ tiêu hóa.

Triệu chứng ngộ độc thủy ngân vô cơ nên biết

Dấu hiệu đặc trưng bao gồm nôn ói, tiêu chảy nặng, có thể kèm theo máu; đau bụng dữ dội; miệng có vị kim loại, viêm loét miệng và nướu; suy thận cấp tính: tiểu ít, phù mặt, mệt mỏi; co giật, hôn mê trong trường hợp nhiễm độc nặng.

Với trẻ em thì việc tiếp xúc ngẫu nhiên với các sản phẩm chứa thủy ngân vô cơ có thể gây ra những triệu chứng ngộ độc thủy ngân nghiêm trọng hơn so với người lớn do cơ thể chưa hoàn thiện khả năng thải độc.

Triệu chứng ngộ độc thủy ngân hữu cơ

Thủy ngân hữu cơ, đặc biệt là methylmercury thường có trong cá biển lớn như cá ngừ, cá kiếm hoặc do ô nhiễm môi trường. Đây là dạng thủy ngân nguy hiểm nhất vì dễ hấp thụ qua tiêu hóa và có thể tích tụ lâu dài trong cơ thể, đặc biệt là trong não bộ.

Triệu chứng do ngộ độc thủy ngân hữu cơ gây nên

Triệu chứng khi bị ngộ độc thủy ngân hữu cơ bao gồm tê bì tay chân, cảm giác như kiến bò; mất thăng bằng, đi đứng khó khăn; suy giảm thị lực, thính lực; rối loạn ngôn ngữ, mất trí nhớ; với phụ nữ mang thai thì thai nhi có nguy cơ chậm phát triển trí tuệ và thể chất.

Trong nhiều trường hợp, ngộ độc thủy ngân ở trẻ em do ăn cá chứa thủy ngân trong thời gian dài có thể dẫn đến chậm phát triển trí tuệ, giảm khả năng vận động và các rối loạn hành vi.

>>> Đọc Thêm Bài Viết: Suy Giảm Thính Lực Là Gì? Nguyên Nhân & Cách Phòng Ngừa

Biến chứng của ngộ độc thủy ngân

Nếu không phát hiện và xử lý kịp thời, ngộ độc thủy ngân có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe, thậm chí gây tử vong. Điều đáng lo ngại là nhiều người thường chủ quan với các biểu hiện của ngộ độc thủy ngân, đặc biệt trong giai đoạn đầu khi triệu chứng còn mơ hồ.

Tuy nhiên, hậu quả để lại sau đó có thể không thể phục hồi nhất là với trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai và người có hệ miễn dịch yếu. Dưới đây là những biến chứng thường gặp của triệu chứng ngộ độc thủy ngân nếu không được xử lý đúng cách.

- Tổn thương hệ thần kinh trung ương

- Suy giảm chức năng thận

- Ảnh hưởng đến tim mạch và hô hấp

- Rối loạn nội tiết và sinh sản

- Biến chứng tâm thần - hành vi

Biện pháp xử lý ngộ độc thủy ngân

Phát hiện kịp thời và xử lý đúng cách khi tiếp xúc hoặc xuất hiện triệu chứng ngộ độc thủy ngân là yếu tố sống còn trong việc ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều người không biết khi bị ngộ độc thủy ngân cần làm gì, dẫn đến việc sơ cứu sai cách hoặc trì hoãn điều trị khiến tình trạng bệnh trở nên nghiêm trọng hơn.

Biện pháp xử lý của ngộ độc thủy ngân cần biết

Ngưng tiếp xúc với nguồn thủy ngân

Việc đầu tiên và quan trọng nhất là ngừng ngay lập tực việc tiếp xúc với nguồn chứa thủy ngân. Nếu nghi ngờ đang tiếp xúc với hơi thủy ngân hoặc thủy ngân rơi vãi, cần:

- Di chuyển ra khỏi khu vực ô nhiễm, ưu tiên nơi thông thoáng, có gió hoặc hệ thống thông khí.

- Không chạm trực tiếp vào thủy ngân bằng tay trần, nhất là ở dạng lỏng hoặc thủy ngân bị vỡ từ nhiệt kế.

- Sử dụng găng tay bảo hộ, khẩu trang chuyên dụng nếu phải xử lý thủy ngân rơi vãi trong không gian nhỏ.

- Tuyệt đối không dùng máy hút bụi hay lau bằng khăn thông thường vì có thể làm thủy ngân bay hơi mạnh hơn.

Gọi hỗ trợ y tế ngay lập tức

Ngay cả khi triệu chứng khi bị ngộ độc thủy ngân chưa rõ ràng thì vẫn nên liên hệ cơ sở y tế gần nhất hoặc gọi cấp cứu. Đặc biệt, trong các trường hợp trẻ em tiếp xúc với thủy ngân, người lớn hít phải hơi thủy ngân trong thời gian dài, các triệu chứng nhu chóng mặt, buồn nôn, thở dốc, co giật…

Điều trị y tế chuyên sâu

Nếu chẩn đoán xác định ngộ độc thủy ngân, tùy vào dạng ngộ độc và mức độ nhiễm độc, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng thuốc thải độc, hỗ trợ hô hấp, lọc máu và theo dõi chức năng thần kinh, tim mạch.

Xử lý môi trường sau khi tiếp xúc

Ngộ độc thủy ngân gây ảnh hưởng cho cá nhân và có nguy cơ phát tán ra môi trường sống xung quanh nếu không được xử lý triệt để. Một số lưu ý quan trọng: 

- Dùng bột lưu huỳnh hoặc các sản phẩm xử lý chuyên dụng để làm sạch khu vực bị thủy ngân rơi vãi, 

- Vật dụng bị nhiễm thủy ngân nên được niêm phong kỹ và xử lý như chất thải nguy hại, không được vứt vào thùng rác sinh hoạt.

- Trong môi trường công nghiệp, cần có quy trình khử độc, thông gió và giám sát nồng độ thủy ngân sau sự cố.

Lưu ý đặc biệt với ngộ độc thủy ngân ở trẻ em

Với ngộ độc thủy ngân ở trẻ em, xử lý sai cách có thể gây tổn thương lâu dài cho hệ thần kinh. Do đó cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay cả khi chỉ tiếp xúc nhẹ hoặc có triệu chứng mơ hồ, không cố gắng nôn nếu trẻ nuốt phải thủy ngân và đảm bảo trẻ không tiếp xúc lại với nguồn độc trong bất kỳ hình thức nào.

Phòng tránh ngộ độc thủy ngân

Ngộ độc thủy ngân là một nguy hiểm tiềm ẩn nhưng hoàn toàn có thể phòng tránh nếu mỗi người có nhận thức đúng và hành động kịp thời. Dưới đây là các biện pháp thiết thực giúp bạn phòng tránh ngộ độc thủy ngân hiệu quả:

Cách phòng tránh ngộ độc thủy ngân hiệu quả

Cảnh giác với các vật dụng chứa thủy ngân trong đời sống

Nhiều vật dụng gia dụng thông thường có chứa thủy ngân hoặc hợp chất liên quan, đặc biệt là nhiệt kế thủy ngân, huyết áp kế cũ, bóng đèn huỳnh quang hoặc compact, một số loại pin và gương cũ, thiết bị điện tử đã qua sử dụng.

Cách phòng tránh:

- Thay thế dần các thiết bị có chứa thủy ngân bằng các sản phẩm an toàn hơn.

- Khi cần xử lý các đồ vật vỡ chứa thủy ngân phải đeo găng tay, khẩu trang và dùng công cụ chuyên dụng.

- Không vứt bừa bãi các sản phẩm chứa thủy ngân, cần thu gom và giao cho đơn vị xử lý rác thải nguy hại.

Lưu ý khi ăn hải sản, đặc biệt với phụ nữ mang thai và trẻ nhỏ

Một trong những con đường phổ biến dẫn đến ngộ độc thủy ngân là tiêu thụ hải sản bị nhiễm độc nhất là cá ăn thịt sống ở tầng đáy hoặc có vòng đời dài như cá ngừ đại dương, cá kiếm, cá mập, cá thu vua…

Cách phòng tránh:

- Hạn chế ăn cá biển lớn quá 1-2 lần mỗi tuần.

- Ưu tiên chọn cá nhỏ, nuôi ở vùng biển sạch hoặc cá nước ngọt không bị nhiễm kim loại nặng.

- Phụ nữ mang thai, cho con bú và trẻ em nên đặc biệt thận trọng vì thủy ngân dễ truyền qua nhau thai hoặc sữa mẹ, gây ngộ độc thủy ngân ở trẻ em.

Giữ môi trường sống và làm việc an toàn

Với những người làm việc trong môi trường có nguy cơ tiếp xúc thủy ngân (công nhân sản xuất đèn, pin, phòng thí nghiệm, tái chế điện tử…), việc phòng tránh là bắt buộc và mang tính hệ thống.

Biện pháp bao gồm:

- Trang bị đầy đủ phương tiện bảo hộ cá nhân (găng tay bảo hộ, mặt nạ phòng độc, khẩu trang, kính bảo hộ…).

- Đảm bảo khu vực làm việc có hệ thống thông gió tốt.

- Đo nồng độ thủy ngân định kỳ trong không khí, nước, đất nếu làm việc hoặc sinh sống gần nhà máy công nghiệp.

- Huấn luyện nhân viên về cách xử lý khi xảy ra rò rỉ thủy ngân.

Giáo dục công đồng và nâng cao nhận thức

Nhiều trường hợp ngộ độc thủy ngân xảy ra do thiếu hiểu biết về độc tính và nguy cơ tiềm ẩn của loại chất này. Do đó, việc tuyên truyền, giáo dục trong gia đình, trường học, cơ sở sản xuất và truyền thông cộng đồng là cực kỳ cần thiết.

Những việc nên làm:

- Hướng dẫn trẻ em tránh nghịch phá các vật dụng chứa thủy ngân.

- Cung cấp tài liệu, cảnh báo trong các khu dân cư gần nguồn ô nhiễm.

- Khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ sản xuất không sử dụng thủy ngân.

Chủ động kiểm tra sức khỏe nếu có nguy cơ tiếp xúc

Nếu bạn làm việc trong môi trường nguy cơ cao hoặc từng tiếp xúc với thủy ngân, việc kiểm tra định kỳ là cần thiết để phát hiện sớm các triệu chứng ngộ độc thủy ngân dù chưa có biểu hiện rõ rệt.

- Xét nghiệm máu, nước tiểu để xác định hàm lượng thủy ngân.

- Theo dõi chức năng gan, thận, thần kinh.

- Đưa trẻ em đi khám nếu nghi ngờ có biểu hiện của ngộ độc thủy ngân như chậm phát triển, kém tập trung, run tay…

Ngộ độc thủy ngân là tình trạng nhiễm độc nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể phòng tránh nếu mỗi người nâng cao nhận thức và chủ động bảo vệ bản thân. Từ việc hiểu rõ ngộ độc thủy ngân là gì, nhận biết sớm triệu chứng khi bị ngộ độc thủy ngân, cho đến thực hiện đúng cách xử lý ngộ độc thủy ngân.

Đối với các cá nhân và doanh nghiệp hoạt động trong ngành công nghiệp, phòng thí nghiệm hoặc những môi trường có khả năng tiếp xúc với thủy ngân và hóa chất độc hại, việc đầu tư vào thiết bị bảo hộ đạt chuẩn không chỉ là một lựa chọn thông minh mà còn là yêu cầu bắt buộc nhằm đảm bảo an toàn tính mạng và sức khỏe lâu dài cho người lao động.

Bảo Hộ An Toàn Việt tự hào là đơn vị chuyên cung cấp các sản phẩm bảo hộ lao động chính hãng, đạt tiêu chuẩn chất lượng quốc tế và phù hợp với mọi ngành nghề. Với đa dạng sản phẩm như mặt nạ phòng độc, găng tay chống hóa chất, kính bảo hộ, giày bảo hộ…