Nhiễm Độc Benzen Nguy Hiểm Thế Nào? Dấu Hiệu Và Cách Phòng Ngừa

Benzen là một hóa chất công nghiệp không màu, có mùi thơm nhẹ, được ứng dụng rộng rãi nhưng lại là chất độc cực kỳ nguy hiểm. Với khả năng gây tổn thương hệ tạo máu và là tác nhân gây ung thư.

Do đó, việc nhận biết và phòng ngừa nhiễm độc benzen là vô cùng cần thiết. Bài viết này sẽ cung cấp kiến thức toàn diện về các dấu hiệu và biện pháp bảo hộ để bảo vệ an toàn sức khỏe.

Nhiễm độc benzen nguy hiểm như thế nào?

Nhiễm độc benzen xảy ra khi cơ thể hấp thụ một lượng lớn benzen, gây ra những tác động nghiêm trọng và lâu dài cho mắt, da và hệ hô hấp. Mức độ nguy hiểm của benzen nằm ở khả năng gây độc trên toàn hệ thống, đặc biệt là hệ tạo máu và hệ thần kinh trung ương.

Ngộ độc do benzen gây ra các tác hại nghiêm trọng cho mắt, da và hệ hô hấp

- Tác động cấp tính: Gây suy nhược thần kinh trung ương, chóng mặt, buồn nôn, co giật, mất ý thức, và thậm chí tử vong nếu nồng độ hít phải quá cao.

- Tác động mãn tính (nguy hiểm nhất): Benzen được Tổ chức Nghiên cứu Ung thư Quốc tế xếp vào nhóm chất gây ung thư ở người (Nhóm 1). Phơi nhiễm benzen mạn tính có thể gây suy tủy xương, dẫn đến các bệnh lý nguy hiểm như thiếu máu bất sản, giảm bạch cầu, tiểu cầu và đặc biệt là ung thư máu.

>>> ĐỌC THÊM: Hóa Chất Độc Hại Là Gì? Định Nghĩa, Phân Loại Và Cách Phòng Tránh

Ai có nguy cơ mắc bệnh nhiễm độc benzen nghề nghiệp?

Nguy cơ nhiễm độc benzen nghề nghiệp chủ yếu xảy ra ở những người làm việc trong môi trường sản xuất phải tiếp xúc trực tiếp với benzen hoặc các sản phẩm có chứa benzen. Đây là một vấn đề nghiêm trọng trong lĩnh vực y tế lao động và đã được ghi nhận trong nhiều ngành công nghiệp khác nhau.

Ngành hóa dầu và xăng dầu: Công nhân tại nhà máy lọc dầu, trạm xăng hoặc công nhân vận chuyển nhiên liệu (benzen là thành phần của xăng).

Ngành công nghiệp cao su, nhựa và chất dẻo: Công nhân sử dụng benzen như một dung môi hòa tan để sản xuất các polyme và monome cơ bản (như styren, cao su tổng hợp)

Sản xuất hóa chất: Công nhân sản xuất styren, phenol, nylon, nhựa, cao su tổng hợp.

Sản xuất dung môi, sơn và chất kết dính: Công nhân sản xuất hoặc sử dụng sơn, chất tẩy rửa công nghiệp, keo dán.

Ngành in ấn, giày da và dệt may: Công nhân sử dụng benzen làm dung môi, chất tẩy dầu mỡ hoặc keo dán.

Công nhân phòng thí nghiệm và các ngành nghề khác có tiếp xúc với benzen ở nồng độ cao hoặc kéo dài.

Các dấu hiệu nhận biết nhiễm độc benzen

Mức độ biểu hiện của nhiễm độc benzen phụ thuộc vào thời gian và nồng độ tiếp xúc. Dựa vào đó, các dấu hiệu lâm sàng có thể được chia thành hai dạng chính: cấp tính xảy ra tức thời và mãn tính xảy ra kéo dài.

Các dấu hiệu nhận biết người đang ngộ độc benzen

Ngộ độc cấp tính

Ngộ độc cấp tính xảy ra khi hít phải benzen với nồng độ cao trong thời gian ngắn từ vài phút đến vài giờ rồi dần tác động trực tiếp lên hệ thần kinh trung ương thường là do tai nạn lao động, rò rỉ hóa chất hoặc làm việc trong môi trường kín không đảm bảo thông khí. 

Dấu hiệu ban đầu thường xuất hiện nhanh chóng sau khi kết thúc, bao gồm nhức đầu dữ dội; buồn nôn, nôn ói; cảm giác tê tay, tê chân hoặc mất phối hợp vận động. Ở mức nặng hơn, benzen có tác động mạnh đến hệ thần kinh trung ương như mất phương hướng, lú lẫn; ngất xỉu, co giật; hôn mê sâu, thậm chí tử vong nếu không cấp cứu kịp.

Ngoài ra, các biểu hiện như kích ứng da, mắt, đường hô hấp trên (ho, rát họng, khó thở) cũng có thể xảy ra nếu benzen tiếp xúc trực tiếp với các bộ phận này ở nồng độ cao.

Ngộ độc mãn tính

Ngộ độc mãn tính xảy ra khi tiếp xúc với benzen ở nồng độ thấp nhưng kéo dài từ vài tháng đến nhiều năm, thường gặp ở công nhân làm việc trong môi trường chứa benzen mà không có biện pháp bảo hộ phù hợp. Đây là dạng nhiễm độc nguy hiểm hơn do diễn tiến âm thầm, khó nhận biết sớm và hậu quả nghiêm trọng.

Các triệu chứng thường gặp gồm mệt mỏi kéo dài, kiệt sức dù không làm việc nặng; chán ăn, sụt cân không rõ nguyên nhân; da xanh xao, nhợt nhạt, dễ bầm tím; chảy máu cam, chảy máu chân răng bất thường. Biển hiện về huyết học như thiếu máu, giảm số lượng hồng cầu và suy giảm miễn dịch, dễ mắc bệnh nhiễm trùng.

Triệu chứng thần kinh đi kèm mất ngủ, suy nhược thần kinh; rối loạn trí nhớ, giảm khả năng tập trung; cảm giác lo âu, căng thẳng, dễ kích động. Nguy cơ ung thư máu là biến chứng nặng nề nhất của benzen mạn tính gây tổn thương tủy xương và biến đổi các tế bào gốc tạo máu thành tế bào ác tính.

Triệu chứng nhiễm độc benzen

Các triệu chứng lâm sàng của nhiễm độc benzen mạn tính thường không đặc hiệu ở giai đoạn đầu, nhưng dần dần tập trung vào hệ thống máu do suy tủy xương. Những biểu hiện này thường được phát hiện rõ ràng qua các xét nghiệm máu chuyên sâu:

Hội chứng xuất huyết: Dễ bị bầm tím, chảy máu cam, chảy máu chân răng do giảm số lượng tiểu cầu.

Hội chứng nhiễm trùng: Dễ mắc các bệnh nhiễm trùng, viêm họng, sốt kéo dài do giảm số lượng bạch cầu.

Hội chứng thiếu máu: Da xanh xao, mệt mỏi, thở dốc, tim đập nhanh do giảm số lượng hồng cầu.

Tổn thương tủy xương: Trường hợp nặng có thể dẫn đến thiếu máu bất sản (tủy xương ngừng sản xuất tế bào máu) hoặc các bệnh lý ác tính như bệnh bạch cầu cấp.

Phải làm gì khi mắc bệnh nhiễm độc benzen nghề nghiệp?

Bệnh nhiễm độc benzen nghề nghiệp là tình trạng nghiêm trọng, cần được can thiệp sớm để giảm thiểu tổn thương và ngăn ngừa các biến chứng lâu dài. Khi phát hiện bản thân có triệu chứng nghi ngờ hoặc được chẩn đoán nhiễm độc benzen, người bệnh cần có kế hoạch xử lý cụ thể, chủ động phối hợp với cơ sở y tế.

Đưa người mắc bệnh nhiễm độc benzen nghề nghiệp phải được điều trị ngay

Loại bỏ tiếp xúc với benzen

Bước đầu tiên và quan trọng nhất khi phát hiện nhiễm độc benzen là ngừng tiếp xúc ngay lập tức với nguồn benzen, dù là không khí, chất lỏng hay bề mặt vật liệu có chứa benzen. Việc loại bỏ tiếp xúc giúp giảm thiểu lượng benzen tiếp tục xâm nhập vào cơ thể, đồng thời hạn chế tổn thương nặng hơn đến hệ thần kinh và tủy xương.

- Rời khỏi khu vực bị ô nhiễm càng sớm càng tốt.

- Nếu có benzen dính trên da hoặc quần áo, cần cởi bỏ và tắm rửa bằng xà phòng để loại bỏ chất độc.

- Mở thông gió hoặc làm sạch môi trường làm việc nếu có thể.

Tìm kiếm sự giúp đỡ của y tế

Khi nghi ngờ có các dấu hiệu nói trên, bệnh nhân nên đến các cơ sở y tế chuyên khoa Huyết học, Lao động… để được thăm khám, đánh giá mức độ tổn thương theo tiêu chuẩn chẩn đoán nhiễm độc benzen nghề nghiệp và thông qua xét nghiệm máu tổng quát.

Điều trị triệu chứng và bệnh lý liên quan

Việc điều trị nhiễm độc benzen​ tập trung vào việc khắc phục các rối loạn do suy tủy xương gây ra:

- Thiếu máu: Truyền máu (hồng cầu, tiểu cầu) khi cần thiết.

- Nhiễm trùng: Sử dụng kháng sinh khi có nhiễm trùng do giảm bạch cầu.

- Bệnh bạch cầu: Điều trị bằng hóa trị, xạ trị hoặc ghép tế bào gốc tùy theo loại và giai đoạn bệnh.

Điều trị hỗ trợ

Bao gồm các biện pháp nhằm kích thích tủy xương phục hồi hoặc duy trì chức năng:

- Sử dụng yếu tố kích thích tạo máu như G-CSF để kích thích sản xuất bạch cầu hạt, Erythropoietin để kích thích sản xuất hồng cầu…

- Liệu pháp thải sắt nếu truyền máu nhiều lần.

- Chế độ dinh dưỡng giàu sắt, vitamin B12 để hỗ trợ phục hồi máu.

Phòng ngừa tái nhiễm độc

Sau khi hoàn thành điều trị, các biện pháp sau đây cần được thực hiện nghiêm ngặt để tránh mọi khả năng phơi nhiễm trở lại, bảo vệ sức khỏe lâu dài của người bệnh:

Kiểm tra môi trường: Đảm bảo nơi làm việc mới hoàn toàn không có benzen.

Theo dõi sức khỏe định kỳ: Người bệnh cần phải được tái khám và làm xét nghiệm máu định kỳ theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa để theo dõi khả năng hồi phục của tủy xương và phát hiện sớm bất kỳ biến chứng nào, đặc biệt là nguy cơ chuyển dạng thành ung thư máu.

Giáo dục sức khỏe: Hiểu rõ về nguy cơ của benzen để tránh tiếp xúc với các sản phẩm dân dụng có chứa hóa chất này.

Biện pháp bảo hộ lao động: Người lao động làm việc tại các khu vực chứa benzen phải trang bị đầy đủ đồ bảo hộ theo quy định như:

Người làm việc trong môi trường chứa benzen phải mang đồ bảo hộ theo quy định

- Mặt nạ phòng độc: Phải sử dụng mặt nạ che nửa mặt hoặc toàn mặt có lắp hộp lọc hơi hữu cơ chuyên dụng để lọc hơi benzen, giúp ngăn benzen xâm nhập qua đường hô hấp.

>>> ĐỌC THÊM: Mặt Nạ Phòng Độc Loại Nào Tốt? Top Sản Phẩm Đáng Mua 2025

- Quần áo chống hóa chất: Thường là áo liền quần chống hóa chất, làm từ vật liệu không thẩm thấu như cao su butyl hoặc polymer để ngăn benzen lỏng và hơi sương tiếp xúc với da.

- Găng tay bảo hộ: Phải sử dụng găng tay chống hóa chất chuyên biệt cho benzen, thường là găng tay làm từ vật liệu cao su butyl. Tránh găng tay cao su tự nhiên/PVC vì benzen có thể thẩm thấu qua.

- Kính bảo hộ hoặc mặt nạ che mặt: Để bảo vệ mắt khỏi hơi và giọt benzen.

Nguy cơ nhiễm độc benzen hoàn toàn có thể được kiểm soát thông qua sự kết hợp giữa các biện pháp kỹ thuật nghiêm ngặt và ý thức tự bảo vệ của người lao động. Chủ động trang bị đồ bảo hộ, tuân thủ quy trình an toàn và thăm khám sức khỏe định kỳ để đảm bảo an toàn sức khỏe lâu dài và ngăn ngừa các bệnh nghề nghiệp ác tính do benzen.

Để hiện thực hóa các biện pháp bảo hộ cá nhân đã được khuyến nghị, đặc biệt là các trang thiết bị chuyên dụng như mặt nạ lọc hơi hữu cơ, quần áo và găng tay chống hóa chất chuyên biệt, người lao động có thể tham khảo tại An Toàn Việt - chuyên cung cấp đầy đủ các giải pháp bảo hộ cá nhân đạt chuẩn.