Nguyên Nhân Và Triệu Chứng Nhiễm Độc Chì Bạn Cần Biết

Trong cuộc sống hiện đại, chúng ta thường xuyên tiếp xúc với kim loại nặng mà không hề nhận ra mức độ nguy hiểm của nó. Một trong những kim loại gây độc phổ biến và nghiêm trọng nhất là chì. Mặc dù, đã có nhiều cảnh báo những tình trạng nhiễm độc chì vẫn diễn ra âm thầm.

Để hiểu rõ hơn về tình trạng sức khỏe này, bài viết sẽ giúp người đọc hiểu được nhiễm độc chì là gì, nguyên nhân, triệu chứng và các biện pháp phòng ngừa nhiễm độc chì hiệu quả, bảo vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình.

Nhiễm độc chì là gì?

Nhiễm độc chì là tình trạng tích tụ một lượng chì vượt mức cho phép, gây ảnh hưởng tiêu cực đến nhiều cơ quan và chức năng sinh lý, đặc biệt là hệ thần kinh, thận, máu và hệ tiêu hóa. Chì là kim loại nặng không có giá trị sinh học đối với cơ thể người. Khi xâm nhập vào cơ thể, chì không dễ bị đào thải mà sẽ tích tụ dần.

Nhiễm độc chì gây tổn thương nghiêm trọng nếu tích tụ nhiều năm

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) không có ngưỡng tiếp xúc chì nào được xem là hoàn toàn an toàn cho cơ thể người. Nhiễm độc chì nghề nghiệp thường gặp ở những người làm việc trong các ngành khai thác khoáng sản, sản xuất ắc quy, sơn, hàn chì…

Theo thời gian, lượng chì này gây tổn thương đến hầu hết các hệ thống cơ quan, bao gồm hệ thần kinh, hệ tiêu hóa và hệ thống tạo máu. Trẻ em và thai nhi đặc biệt dễ bị tổn thương do cơ thể đang trong giai đoạn phát triển nhanh chóng.

Nguyên nhân gây nhiễm độc chì

Chì có thể xâm nhập vào cơ thể qua nhiều con đường khác nhau, chủ yếu là qua hô hấp, tiêu hóa và tiếp xúc qua da. Dưới đây là các nguyên nhân nhiễm độc chì phổ biến, đặc biệt là đối với trẻ em và những người làm việc trong môi trường càng có nguy cơ cao:

Môi trường ô nhiễm chì

Một trong những nguyên nhân hàng đầu gây nhiễm độc chì là do tiếp xúc với không khí, bụi hoặc đất bị ô nhiễm chì. Tại các khu vực đô thị, khu công nghiệp cũ, vùng có hoạt động sản xuất kim loại… Khi hít phải bụi chì hoặc tiếp xúc qua da, cơ thể sẽ hấp thụ chì một cách từ từ nhưng nguy hiểm.

Đối tượng bị ảnh hưởng nhiều nhất là trẻ em chơi đùa ngoài trời, sống gần các khu công nghiệp, bãi rác hoặc nơi từng sản xuất có sử dụng chì.

Thực phẩm và nước uống bị nhiễm chì

Nguồn nước: Nước sinh hoạt chảy qua hệ thống ống dẫn nước cũ làm bằng chì hoặc hàn chì.

Thực phẩm: Các loại thực phẩm được trồng trong đất bị ô nhiễm chì, đồ hộp có mối hàn chì, thực phẩm được chế biến hoặc bảo quản trong dụng cụ sành sứ tráng men kém chất lượng, bát đĩa màu sắc sặc sỡ chứa chì…

Rượu, bia: Một số loại rượu tự nấu hoặc rượu được đựng trong các dụng cụ có chứa chì.

Đồ chơi và vật dụng gia đình có chứa chì

Sơn: Các lớp sơn cũ trong nhà thường chứa chì. Khi sơn bong tróc tạo thành bụi chì.

Đồ chơi: Đồ chơi cũ, đồ chơi nhập khẩu giá rẻ hoặc đồ chơi có lớp sơn màu sắc không rõ nguồn gốc chứa hàm lượng chì cao.

Vật dụng gia đình: Đồ nội thất, rèm cửa, đồ trang sức giả, chì hàn điện tử và một số loại mỹ phẩm trang điểm truyền thống.

Đất và bụi: Đất gần đường giao thông hoặc gần các khu công nghiệp, khu khai thác kim loại bị ô nhiễm.

>>> ĐỌC THÊM: MÙI SƠN CÓ ĐỘC KHÔNG? Tác Hại & Cách Phòng Tránh

Sử dụng thuốc, mỹ phẩm không rõ nguồn gốc

Thuốc Đông y, thuốc Nam: Một số bài thuốc dân gian, thuốc cam, thuốc bổ không được kiểm soát có thể chứa hàm lượng chì cao, thường là thành phần để tạo màu hoặc làm tăng trọng lượng.

Mỹ phẩm: Các loại mỹ phẩm truyền thống, mỹ phẩm làm trắng da hoặc son môi giá rẻ không rõ nguồn gốc có thể chứa chì để tạo màu hoặc độ bền.

Nhiễm độc chì nghề nghiệp

Nhiễm độc chì do môi trường nghề nghiệp

Những người lao động thường có nguy cơ cao bị nhiễm độc chì nghề nghiệp do phải tiếp xúc với chì thường xuyên có, các ngành nghề đó có thể kể đến:

- Sản xuất, tái chế ắc quy hoặc pin axit-chì.

- Khai thác quặng mỏ, luyện kim.

- Sản xuất sơn, thủy tinh, nhựa PVC.

- Sửa chữa ô tô, xe máy.

- Xây dựng, phá dỡ nhà cũ.

Đôi khi, người lao động cũng có thể vô tình mang bụi chì về nhà do bụi chì vướng trên quần áo, tóc, giày, làm phơi nhiễm chì cho các thành viên khác trong gia đình.

>>> ĐỌC THÊM: Khói Hàn Chì Có Độc Không?

Chì xâm nhập cơ thể như thế nào?

Chì có thể đi vào cơ thể người theo nhiều con đường khác nhau, chủ yếu là qua hệ hô hấp và tiêu hóa. Việc hiểu rõ các con đường phơi nhiễm sẽ giúp chúng ta có biện pháp phòng tránh hiệu quả.

Đường hô hấp: Do hít phải bụi chì hoặc khói chì từ các hoạt động hàn, đốt sơn chì hoặc trong môi trường công nghiệp, đây là con đường phơi nhiễm nhanh nhất.

Đường tiêu hóa: Do nuốt phải các hạt bụi chì, mảnh sơn bong tróc hoặc tiêu thụ thực phẩm, nước uống bị nhiễm chì. Trẻ em thường có nguy cơ lây nhiễm cao do thói quen mút tay hoặc đưa đồ vật vào miệng.

Tiếp xúc qua da: Chủ yếu xảy ra khi tiếp xúc với chì hữu cơ như xăng pha chì… nhưng hiếm gặp trong các trường hợp nhiễm độc thông thường.

Sau khi xâm nhập, khoảng 95% lượng chì trong cơ thể người lớn sẽ tích tụ trong xương và răng, nơi nó có thể tồn tại hàng chục năm. Ở trẻ em, quá trình phân bố chì phức tạp hơn vì hệ xương còn đang phát triển. Lượng chì còn lại phân bố trong máu và các mô mềm như gan, thận, não… những cơ quan dễ bị tổn thương nặng nề.

Những dấu hiệu và triệu chứng của nhiễm độc chì là gì?

Nhiễm độc chì là một quá trình diễn tiến âm thầm, các triệu chứng thường không rõ ràng trong giai đoạn đầu, khiến nhiều người nhầm lẫn với các bệnh thông thường. Chì có thể tích tụ trong cơ thể qua nhiều năm mà không gây biểu hiện cấp tính, cho đến khi đạt đến ngưỡng gây tổn thương nghiêm trọng cho các cơ quan.

Triệu chứng của nhiễm độc chì khác nhau tùy theo độ tuổi, mức độ phơi nhiễm và thời gian tiếp xúc. Dưới đây là các biểu hiện nhiễm độc chì đặc trưng theo từng nhóm đối tượng.

Phát hiện các triệu chứng từ sớm giúp ngăn chặn các nguy hại do chì về sau

Dấu hiệu nhiễm độc chì ở trẻ em

Trẻ em đặc biệt dễ bị tổn thương hệ thần kinh và các biểu hiện nhiễm độc chì thường biểu hiện rõ rệt ở chức năng nhận thức và hành vi:

- Chậm phát triển trí tuệ, giảm khả năng học tập.

- Tăng động, dễ cáu kỉnh, hung hăng.

- Đau bụng (thường không liên tục), táo bón, buồn nôn, nôn mửa.

- Giảm sự thèm ăn, sụt cân, mệt mỏi, thiếu máu.

- Mất thính lực, mất phối hợp.

- Co giật, hôn mê hoặc thậm chí tử vong.

Dấu hiệu nhiễm độc chì ở người lớn

Ở người lớn, các triệu chứng nhiễm độc chì thường tập trung vào các vấn đề thần kinh, tim mạch và sinh sản:

- Tăng huyết áp, suy giảm chức năng thận.

- Đau đầu, khó tập trung, giảm trí nhớ, rối loạn tâm trạng (trầm cảm, lo âu).

- Đau khớp và đau cơ.

- Táo bón, đau dạ dày.

- Giảm số lượng tinh trùng và chức năng tinh trùng ở nam giới; sảy thai, thai chết lưu hoặc sinh non ở phụ nữ mang thai.

Cách điều trị và phòng ngừa nhiễm độc chì

Việc điều trị nhiễm độc chì đòi hỏi sự can thiệp y tế kịp thời để ngăn chặn tổn thương thêm, nhưng quan trọng hơn là phải tránh xa được nguồn phơi nhiễm chì và áp dụng cách chữa nhiễm độc chì. Tuy nhiên, việc phòng ngừa chủ động mới là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe lâu dài.

Cách điều trị nhiễm độc chì

Bệnh nhân nên được điều trị ngay sau khi có dấu hiệu nhiễm độc chì

Khi nồng độ chì trong máu đã vượt ngưỡng an toàn, việc điều trị bệnh nhiễm độc chì là cần thiết để giảm thiểu tác hại.

Loại bỏ nguồn phơi nhiễm: Bệnh nhân phải được cách ly hoàn toàn khỏi nguồn chì gây ngộ độc.

Liệu pháp thải độc: Phương pháp này dành cho những người có nồng độ chì trong máu rất cao. Bệnh nhân được dùng thuốc qua đường uống hoặc tiêm, các loại thuốc này sẽ liên kết với chì và giúp cơ thể đào thải chì qua nước tiểu.

Điều trị hỗ trợ: Bao gồm bổ sung sắt nếu bị thiếu máu, điều trị các triệu chứng cụ thể như đau bụng, táo bón… và theo dõi sát sao chức năng thận.

Cách phòng ngừa nhiễm độc chì

Các biện pháp phòng ngừa cần được thực hiện đồng bộ trong môi trường sống, thói quen cá nhân và đặc biệt là môi trường làm việc để giảm thiểu tối đa nguy cơ phơi nhiễm kim loại nặng.

Kiểm soát môi trường sống

Kiểm tra nhà cửa: Nếu sống trong nhà cũ được xây dựng từ lâu, cần kiểm tra sơn và bụi trong nhà. Không nên tự ý cạo hoặc chà sơn chì vì sẽ tạo ra bụi chì độc hại mà hãy gọi thợ chuyên nghiệp.

Kiểm tra nguồn nước: Nếu nghi ngờ có ống nước bằng chì hoặc mối hàn chì cũ, nên sử dụng bộ lọc nước có chứng nhận loại bỏ chì hoặc thay thế đường ống.

Vệ sinh thường xuyên: Lau chùi sàn nhà, bệ cửa sổ và các bề mặt phẳng bằng giẻ ướt hoặc cây lau nhà ẩm để loại bỏ bụi chì.

Vệ sinh cá nhân và thói quen sinh hoạt

Rửa tay thường xuyên: Rửa tay bằng xà phòng trước khi ăn, trước khi đi ngủ và sau khi chơi bên ngoài.

Giữ sạch đồ vật của trẻ: Rửa sạch đồ chơi, núm vú giả và bình sữa thường xuyên. Tránh cho trẻ ngậm hoặc mút những vật dụng không rõ nguồn gốc.

Chế độ dinh dưỡng lành mạnh: Đảm bảo trẻ có chế độ ăn giàu canxi từ sữa, phô mai…, sắt từ thịt đỏ, đậu… và vitamin C, vì các chất này giúp cơ thể hấp thu chì ít hơn.

Quản lý phơi nhiễm nghề nghiệp

Sử dụng bảo hộ lao động: Người làm việc trong môi trường có chì như nhà máy ắc quy, khai thác mỏ, công trình xây dựng cũ,...phải tuân thủ nghiêm ngặt an toàn lao động bằng thiết bị bảo hộ như quần áo, mặt nạ, kính, găng tay chuyên dụng…

Người làm việc trong môi trường chứa chì nên sử dụng thiết bị bảo hộ chuyên dụng

Tách biệt khu vực làm việc: Không mang quần áo và giày dép dính bụi chì vào nhà. Nên thay quần áo làm việc và tắm rửa sạch sẽ trước khi tiếp xúc với gia đình, đặc biệt là trẻ nhỏ.

>>> THAM KHẢO SẢN PHẨM: Quần Áo Bảo Hộ DN09 Vải Kaki Bền Chắc, Đủ Size Từ S-3XL, Quần Áo Chống Hóa Chất Deltaplus DT117, Kính bảo hộ Everest EV105B, Mặt nạ phòng độc MSA ADVANTAGE 200LS 815692, Găng Tay Len Xám

Tránh các nguồn chì khác

Tuyệt đối không dùng: Thuốc cam, thuốc nam hoặc các loại thuốc cổ truyền không rõ nguồn gốc, không được kiểm định.

Cẩn thận với đồ dùng: Tránh mua đồ chơi, mỹ phẩm hoặc đồ gốm sứ thủ công giá rẻ, không rõ nguồn gốc xuất xứ.

Xét nghiệm sàng lọc: Tham khảo ý kiến bác sĩ nhi khoa để sàng lọc chì trong máu cho trẻ nhỏ, đặc biệt là những trẻ sống trong khu vực có nguy cơ cao hoặc gia đình có người làm việc trong môi trường có chì.

Tóm lại, nhiễm độc chì là mối đe dọa thầm lặng, đòi hỏi sự chủ động từ mỗi cá nhân, đặc biệt là trong môi trường sống và làm việc có nguy cơ cao. Bằng cách thực hiện tốt các biện pháp phòng ngừa nhiễm độc chì, chúng ta có thể bảo vệ sức khỏe khỏi tác hại của kim loại nặng này. 

Để bảo vệ sức khỏe một cách tối ưu trong môi trường có nguy cơ nhiễm độc chì, người lao động cần trang bị quần áo bảo hộ, găng tay chống hóa chất, mặt nạ phòng độc có bộ lọc chì hoặc khẩu trang chuyên dụng tại đơn vị cung cấp uy tín, chuyên về an toàn lao động như Bảo Hộ Lao Động An Toàn Việt, để đảm bảo chất lượng và tuân thủ các tiêu chuẩn bảo hộ hiện hành.